“Tháng Ba – Mùa con ong đi lấy mật, mùa con voi xuống sông hút nước, mùa em đi phát rẫy làm nương…”. Khi mặt trời sắp sửa sang Hè treo trên đầu núi, người Ca Dong, Bhnoong, Xơ Đăng trên đỉnh Ngok Linh cũng vào vụ gieo tỉa. Họ leo đồi phát những vạt rẫy cũ ngủ yên sau bao mùa thu hạt bỏ gần như đã hoang hóa trở lại, đốt lửa dọn sạch những dây leo, lau lách, cây cành…, tạo thành lớp phân tro tự nhiên để chuẩn bị đất cho mùa tỉa mới…

Những hạt lúa nằm ẩn trong đất sau những lỗ gậy thọc chi chít trên mặt rẫy sạm đen, chờ cơn mưa đầu Hè, trở mình nẩy chồi non mong manh, xanh biếc. Sau gần bốn tháng với sự cần cù chịu khó làm cỏ, bảo vệ chim thú phá hoại của mỗi hộ dân, cộng với gió núi, mưa ngàn, cây lúa rẫy kiên cường như người Ca Dong, Bhnoong, Xơ Đăng đã bám đất, giữ làng, để đến ngày thu hoạch cho những kho lúa no đầy ở từng làng nóc, cho những hạt gạo căng mẩy, cho những chén cơm gạo đỏ thơm lừng hương cám sau cú lột xác diệu kỳ dưới bàn tay cần mẫn của các bà, các mẹ bên nhịp chày thậm thịch từ lúc tinh mơ.

Quá trình từ trước khi phát rẫy gieo hạt, cho đến khi hạt lúa đã về kho, thì dù là người Ca Dong, Bhnoong hay Xơ Đăng vẫn thực hiện đầy đủ nghi thức gồm tỉa lúa phép trước khi chính thức vào vụ tỉa, ăn lúa thừa sau khi tỉa xong và lễ mừng lúa mới sau khi lúa đã vào kho, với tiếng trống tiếng chiêng hòa điệu rộn ràng vang cả núi đồi… Những nghi lễ mang niềm tin cho một vụ mùa suôn sẻ, mưa thuận gió hòa, chim muông không phá hoại, để thần Lúa được sinh sôi nẩy nở tốt tươi, về đầy choác đầy teo, đầy kho đầy buồng…của mỗi hộ dân.

Hạt gạo rẫy trên đỉnh Ngok Linh được gieo tỉa từ độ cao bình quân 600m so với mực nước biển trở lên, ngoài tinh túy của đất trời ngậm vào kết tinh nên, không có bất cứ hạt phân bón công nghiệp hay thuốc trừ sâu; là sản phẩm Organic hoàn toàn tự nhiên, thực sự là hạt gạo sạch, đảm bảo dinh dưỡng và an toàn sức khỏe cho người sử dụng.

Hiện nay, với xu hướng sử dụng các sản phẩm nông nghiệp thuần tự nhiên, hạt gạo rẫy trên đỉnh Ngok Linh có cơ hội đi ra khỏi niêu cơm của các gia đình ở những làng nóc cheo leo trên đỉnh núi mờ sương phủ, đến những miền xa, vào những bếp ăn của các gia đình nơi phố thị, mang đến những bữa cơm ngon, đầy đủ dưỡng chất và tuyệt đối an toàn cho sức khỏe. Hạt gạo rẫy được giã thủ công, giữ được lớp màng cám tự nhiên nhiều dinh dưỡng, rất tốt cho sức khỏe mọi người…

Và trong điều kiện, phương thức canh tác của mình, người Ca Dong, Bhnoong, Xơ Đăng trên đỉnh Ngok Linh vẫn quen nếp cũ, lề xưa, cần mẫn phát đốt, chọc tỉa, rồi nhờ bàn tay Mẹ Thiên nhiên chăm sóc cho cây lúa vươn mình trên đất mỡ màu tự nhiên, ngậm vào mình những nắng mưa của Trời và Đất, kết tinh thành hạt ngọc của đất trời – Hạt ngọc trên đỉnh Ngok Linh…